دسترس پذیری یا accessibility در وب سایت‌ها چیست؟

قابلیت دسترس پذیری یا accessibility یکی از جنبه های اساسی طراحی وب است، زیرا تضمین می‌کند که همه، صرف نظر از توانایی یا ناتوانی، می توانند به اطلاعات و خدمات آنلاین دسترسی داشته باشند و از آنها استفاده کنند. در اصل، دسترسی به این است که وب را به فضایی فراگیر تبدیل کنیم، جایی که افراد با توانایی‌های مختلف می‌توانند به طور مساوی در دنیای دیجیتال شرکت کنند. در این مقاله، مفهوم دسترسی در طراحی وب را بررسی خواهیم کرد، در مورد چرایی اهمیت آن بحث خواهیم کرد و جنبه‌های مختلف ساخت یک وب سایت قابل دسترس را بررسی خواهیم کرد.

درک قابلیت دسترس پذیری یا accessibility

دسترسی در طراحی وب به طراحی و توسعه وب سایت‌ها و برنامه‌های کاربردی وب به گونه‌ای اشاره دارد که افراد دارای معلولیت را قادر می‌سازد تا به طور مؤثر از وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌های وب استفاده کنند. ناتوانی‌ها می‌توانند جسمی، شناختی یا حسی باشند و از نابینایی و کم بینایی تا ناشنوایی و کم شنوایی، اختلالات حرکتی، ناتوانی‌های شناختی و غیره متغیر باشند. بنابراین، دسترس پذیری به وب به معنای اطمینان از این است که افراد با توانایی‌های مختلف می‌توانند بدون موانع به یک وب سایت دسترسی داشته باشند، در وب سایت حرکت کنند و با آن تعامل داشته باشند.

چرا دسترس پذیری یا accessibility مهم است؟

در دسترس قرار دادن یک وب سایت نه تنها یک الزام اخلاقی بلکه یک الزام قانونی در بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده، کانادا، استرالیا و بریتانیا است. برای مثال، در ایالات متحده، قانون آمریکایی‌های دارای معلولیت (ADA) مقرر می‌دارد که تمام فناوری‌های الکترونیکی و اطلاعاتی (EIT) باید برای افراد دارای معلولیت قابل دسترسی باشد. عدم رعایت استانداردهای دسترسی می‌تواند منجر به پیگرد قانونی، شکایت و جریمه‌های سنگین شود.

اما فراتر از انطباق قانونی، دلایل دیگری وجود دارد که دسترسی اهمیت دارد. اولاً، دسترسی یک موضوع مسئولیت اجتماعی و حقوق برابر است. وب، ابزاری حیاتی برای آموزش، ارتباطات و مشارکت در جامعه مدرن است و ممانعت از دسترسی افراد دارای معلولیت تبعیض آمیز و طردکننده است. ثانیا، در دسترس قرار دادن یک وب سایت به نفع همه است، نه فقط افراد دارای معلولیت. به عنوان مثال، زیرنویس‌ها و رونوشت‌های ویدیوها برای افرادی مفید است که به زبان مسلط نیستند، مشکلات شنوایی دارند یا در محیط‌های پر سر و صدا هستند. به همین ترتیب، زبان واضح و ساده برای افراد دارای ناتوانی‌های شناختی مفید است، اما همچنین افرادی که بومی زبان نیستند، چالش‌های سواد دارند یا عجله دارند. به عبارت دیگر، دسترسی فقط در مورد پذیرش افراد دارای معلولیت نیست، بلکه در مورد افزایش تجربه کاربری برای همه است.

اصول دسترسی به وب

دسترسی به وب بر اساس چهار اصل است که به عنوان اصول POUR نیز شناخته می شود که عبارتند از: Perceivable, Operable, Understandable, و Robust.

Perceivable یا قابل درک بودن

 قابل درک بودن بدان معناست که محتوای وب سایت باید به گونه ای ارائه شود که برای همه کاربران از جمله افرادی که دارای اختلالات بینایی و شنوایی هستند قابل درک باشد. به عنوان مثال، متن باید کنتراست کافی با پس‌زمینه داشته باشد، تصاویر باید دارای توضیحات متنی جایگزین باشند، و ویدئوها باید دارای شرح و رونوشت باشند.

Operable یا قابلیت اجرا

قابلیت اجرا بدان معنی است که رابط وب سایت باید توسط همه کاربران، از جمله افرادی که دارای اختلالات حرکتی هستند، قابل اجرا باشد. به عنوان مثال، وب سایت باید با استفاده از صفحه کلید به تنهایی و بدون اتکا به ماوس قابل پیمایش باشد و کاربران باید بتوانند بدون مشکل محتوا را مشاهده کنند، در یک بخش خاص متوقف شوند یا از بخش هایی که تمایل ندارند، رد شوند.

Understandable یا قابل فهم بودن

 قابلیت فهم بدان معنی است که محتوا و رابط وب سایت باید برای همه کاربران، از جمله افرادی که دارای ناتوانی های شناختی هستند، قابل فهم باشد. به عنوان مثال، وب سایت باید از زبان روشن و ساده استفاده کند، از اصطلاحات و کلمات اختصاری خودداری کند و هنگام انجام هرگونه اقدامی در سایت، بازخورد مناسبی را به کاربران ارائه دهد.

Robust یا قوی بودن

 قوی بودن بدان معنی است که محتوای وب سایت باید به اندازه کافی قوی باشد تا توسط طیف گسترده ای از عوامل کاربر، از جمله فناوری های کمکی، تفسیر شود. به عنوان مثال، وب سایت باید از نشانه گذاری استاندارد استفاده کند، از عناصر منسوخ شده اجتناب کند، و محتوای جایگزین برای عناصر غیر استاندارد ارائه دهد.

تکنیک هایی برای دسترسی به دسترس پذیری بیشتر در وب

برای دستیابی به دسترس پذیری در وب، چندین تکنیک و شیوه وجود دارد که طراحان و توسعه دهندگان وب می توانند از آنها استفاده کنند. در اینجا به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم:

HTML معنایی یا Semantic HTML

استفاده از عناصر HTML معنایی، مانند <header>، <nav>، <main>، <article>، <section>، <aside> و <footer> می‌تواند دسترسی به وب‌سایت را بهبود بخشد. این عناصر ساختار و سلسله مراتب واضحی را برای محتوا فراهم می‌کنند و باعث می‌شوند تا فناوری‌های کمکی برای حرکت و درک آن آسان‌تر شوند.

متن جایگزین برای تصاویر

ارائه متن جایگزین برای تصاویر، که به عنوان Alt text نیز شناخته می شود، برای دسترسی به تصاویر بسیار مهم است. متن جایگزین، محتوا و هدف یک تصویر را برای کاربرانی که نمی‌توانند آن را ببینند، توصیف می‌کند. همچنین برای بهینه سازی موتورهای جستجو (SEO) مفید است و می‌تواند قابلیت استفاده کلی وب سایت را بهبود بخشد.

متن ویدیو و زیرنویس برای ویدیوها

ویدیوهای یک وب سایت باید دارای زیرنویس و متن ویدیو مناسب باشند تا برای کاربران ناشنوا یا کم شنوا قابل دسترسی باشد. زیرنویس شامل افزودن متنی است که کلمات گفته شده و سایر صداهای مرتبط را در ویدیو نمایش می دهد، در حالی که متن ویدیو، نسخه مکتوب دیالوگ و سایر عناصر صوتی را ارائه می دهند.

پیمایش صفحه کلید

ناوبری صفحه کلید برای کاربرانی که نمی‌توانند از ماوس یا دستگاه اشاره گر دیگر استفاده کنند ضروری است. وب‌سایت‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که فقط با استفاده از صفحه‌کلید قابل پیمایش باشند، با شاخص‌های فوکوس واضح و ترتیب زبانه‌ها منطقی داشته باشند.

نسبت کنتراست: نسبت کنتراست بین متن و پس‌زمینه برای کاربرانی که دید کم یا کوررنگی دارند بسیار مهم است. حداقل نسبت کنتراست توصیه شده 4.5:1 برای متن معمولی و 3:1 برای متن بزرگ (حداقل 14pt یا پررنگ 18pt) است.

ابزارهایی برای دسترس پذیری در وب

خوشبختانه ابزارهای زیادی برای کمک به طراحان و توسعه دهندگان وب برای تست و بهبود دسترسی به وب سایت‌هایشان وجود دارد. در اینجا تعدادی از محبوب‌ترین آنها وجود دارد:

ابزارهای ارزیابی دسترسی به وب

اینها ابزارهای خودکاری هستند که یک وب سایت را اسکن می‌کنند و گزارش هایی در مورد دسترسی آن ایجاد می کنند. به عنوان مثال می توان به WebAIM's WAVE، AChecker و ابزار Accessibility Insights توسط Microsoft اشاره کرد.

Screen Readers

صفحه خوان ها برنامه های نرم افزاری هستند که محتوای یک وب سایت را برای کاربران نابینا یا کم بینا می خوانند. از صفحه‌خوان‌های محبوب می‌توان به NVDA، JAWS و VoiceOver اشاره کرد.

افزونه‌های مرورگر

افزونه‌های مرورگر زیادی وجود دارند که می‌توانند به شناسایی و رفع مشکلات دسترسی در یک وب‌سایت کمک کنند. به عنوان مثال می توان به برنامه افزودنی Axe، افزونه Accessible Web extension، و Web Accessibility Checker که توسط Siteimprove ارائه شده، اشاره کرد.

نتیجه گیری

در نتیجه، دسترس پذیری یا accessibility در طراحی وب یک جنبه ضروری است که تضمین می کند که همه می‌توانند به اطلاعات و خدمات آنلاین دسترسی داشته باشند و از آنها استفاده کنند. در دسترس قرار دادن یک وب سایت به نفع همه است، نه فقط افراد دارای معلولیت، و این موضوع درباره مسئولیت اجتماعی و حقوق برابر است. برای دستیابی به دسترسی به وب، طراحان و توسعه دهندگان وب باید از اصول POUR پیروی کنند و از بهترین شیوه ها و تکنیک ها مانند HTML معنایی، متن جایگزین برای تصاویر، زیرنویس برای ویدیوها، ناوبری صفحه کلید و نسبت کنتراست استفاده کنند. خوشبختانه ابزارهای زیادی برای کمک به تست و بهبود دسترسی به یک وب سایت در دسترس هستند و استفاده منظم از آنها برای اطمینان از دسترسی به وب سایت برای همه مهم است.